ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨੇ ਅੱਜ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ‘ਤੇ ਸਾਫਟ ਲੈਂਡਿੰਗ ਕਰਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਮਰੀਕਾ ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਥਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਸਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸਪੇਸ ਏਜੰਸੀ ਤੱਕ, ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਇਸਰੋ ਦੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਇਸਰੋ ਦੀ ਟੀਮ ਹੈ।
ਟੀਮ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਚੰਦਰਯਾਨ ਮਿਸ਼ਨ-3 ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸਰੋ ਦਾ ਤੀਜਾ ਮੂਨ ਮਿਸ਼ਨ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫੀ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ: ਐੱਸ. ਸੋਮਨਾਥ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ‘ਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਟੀਮ ਨੇ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਮੁਕਾਮ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ, ਜਿਸ ਤੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਸੀ।
ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੀ ਤਿਆਰੀ ‘ਚ 3 ਸਾਲ, 9 ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ 14 ਦਿਨ ਲੱਗੇ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਿੱਗਜਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਭਾਰਤ ਅੱਜ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਜਾਣੋ, ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਹਨ।
ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋ ਵੱਡੇ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਕਮਾਨ ਡਾ: ਐੱਸ. ਸੋਮਨਾਥ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ‘ਚ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਦਿਤਿਆ-ਐਲ1 ਅਤੇ ਗਗਨਯਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਡਾ. ਐਸ. ਸੋਮਨਾਥ: ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਬਾਹੂਬਲੀ ਰਾਕੇਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ
ਇੰਡੀਅਨ ਸਪੇਸ ਰਿਸਰਚ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ (ਇਸਰੋ) ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਡਾ: ਐਸ. ਸੋਮਨਾਥ ਵੀ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਉਸ ਬਾਹੂਬਲੀ ਰਾਕੇਟ ਦੇ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ 3 ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਮੂਨ ਮਿਸ਼ਨ ਹੈ।
ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ, ਬੰਗਲੌਰ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਡਾ: ਐਸ.ਸੋਮਨਾਥ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜਨਵਰੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ‘ਚ ਇਹ ਮਿਸ਼ਨ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸਰੋ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾ: ਸੋਮਨਾਥ ਵਿਕਰਮ ਸਾਰਾਭਾਈ ਸਪੇਸ ਸੈਂਟਰ ਅਤੇ ਫਲੋਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਪਲਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸਰੋ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਾਕੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪੀ ਵੀਰਾਮੁਥੂਵੇਲ: ਚੰਦ ‘ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਲਈ ਜਾਣੇ ਗਏ
ਪੀ ਵੀਰਾਮੁਥੂਵੇਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2019 ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨ ਚੰਦਰਯਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪੀ ਵੀਰਾਮੁਥੁਵੇਲ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਰੋ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਖੇ ਪੁਲਾੜ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਰੋ ਦੇ ਦੂਜੇ ਚੰਦਰਮਾ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਵਿਲੂਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪੀ ਵੀਰਾਮੁਥੁਵੇਲ ਨੇ ਆਈਆਈਟੀ ਮਦਰਾਸ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਚੰਦਰਯਾਨ 2 ਫਲੋਟਸਮ ਅਤੇ ਜੇਟਸਮ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੀ. ਵੀਰਾਮੁਥੂਵੇਲ ਨੂੰ ਵੀਰਾ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਐਸ ਉਨੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨਾਇਰ: ਰਾਕੇਟ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ
ਵਿਕਰਮ ਸਾਰਾਭਾਈ ਸਪੇਸ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਏਰੋਸਪੇਸ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਡਾ. ਉਨੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਈ ਅਹਿਮ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ, ਵਿਕਰਮ ਸਾਰਾਭਾਈ, ਜੋ ਰਾਕੇਟ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ, ਸਪੇਸ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਜੀਓਸਿੰਕ੍ਰੋਨਸ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਲਾਂਚ ਵਹੀਕਲ (GSLV) ਮਾਰਕ-III ਕੇਰਲ ਦੇ ਵਿਕਰਮ ਸਾਰਾਭਾਈ ਸਪੇਸ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਡਾ: ਉਨੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਰਣਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਐਮ ਸ਼ੰਕਰਨ: ਇਸਰੋ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
ਐਮ ਸ਼ੰਕਰਨ ਯੂਆਰ ਰਾਓ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਸੈਂਟਰ (URSC) ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਕੋਲ ਇਸਰੋ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਸ਼ੰਕਰਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਟੀਮ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਸੰਚਾਰ, ਨੈਵੀਗੇਸ਼ਨ, ਰਿਮੋਟ ਵਰਕਿੰਗ, ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਖੋਜ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ।
ਐਮ ਸ਼ੰਕਰਨ ਨੇ 1986 ਵਿੱਚ ਭਰਥੀਦਾਸਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਤਿਰੂਚਿਰਾਪੱਲੀ ਤੋਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਸਰੋ ਦੇ ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਸੈਂਟਰ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਯੂਆਰਐਸਸੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਲ 2017 ਵਿੱਚ ਇਸਰੋ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਉੱਤਮਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ 2017 ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਇਸਰੋ ਟੀਮ ਐਕਸੀਲੈਂਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਡਾ. ਕਲਪਨਾ: ਕੋਵਿਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੂਨ ਮਿਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਡਟੀ ਰਹੀ
ਡਾ. ਕਲਪਨਾ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਡਿਪਟੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹਨ। ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸਰੋ ਦੇ ਚੰਦਰਮਾ ਮਿਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਪਿਛਲੇ 4 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾ. ਕਲਪਨਾ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਯੂਆਰਐਸਸੀ ਦੀ ਡਿਪਟੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹਨ।
